Soru: Namaz kılarken oturduğumuzda okuduğumuz “et-tehiyyatü” diye başlayan duanın bilinmemesi durumunda başka bir dua okunabilir mi? Yani bu dua Peygamberimizden nakledilmiş ve ille de okunması gerekli bir dua mıdır?
Cevap: Namazda birinci ve ikinci ka’dede/oturuşta okunması gereken duaya teşehhüd duası diyoruz. Bu mahalde okunması gereken dua ile ilgili farklı rivayetler nakledilmiştir. Bu rivayetler başlangıç itibarıyla aynı ise de devamında farklılıklar arz eden bir kısım dualardır. Bu duaları Muvatta rivayetinde nakleden İmam Muhammed “Zikredilen tüm rivayetlerin güzel olduğunu ve İbn Mes’ud’un teşehhüdüne benzemediklerini ifade ettikten sonra kendilerinin katında[1] tercihe şayan olan teşehhüdün İbn Mes’ud’un teşehhüdü olduğunu belirtir. [2]
Nakledilenlerin tümünün güzel olduğunu belirtmek kaçınılmazdır. Zira sahabe teşehhüdü bizzat Resulullah Aleyhissalatü vesselam’dan telakki ettilerini tasrih etmektedirler. Nitekim yine İmam Muhammed’e aid olan Kitabu’l-Âsar” da Cabir b. Abdillah (Radıyallahu Anh)’ den yapılan rivayette o “Resulullah Sallalahu Aleyhi ve Sellem bize Kuran’ dan süre öğretir gibi namazların tamamında olan tekbir ve teşehhüdü öğretirdi” demektedir.[3] İbn Mesud rivayetinin tercihe daha şayan olmasıyla ilgili bazı gerekçeler sayılabilir. Söz gelimi bu gerekçeler cümlesinden olarak İmam et-Tirmizi’nin “Sünen” inde Husayf’tan rivayet ettiği “Resulullah’ı rüyamda gördüm ve “Ya Resulallah! İnsanlar teşehhüdde ihtilafa düştüler dedim. O da “İbn Mesud’un teşehhüdüne sarıl dedi” şeklindeki rivayet zikredilebilir. Bunu nakleden İmam et-Tirmizi’de teşehhüd hususundaki en sahih rivayetin İbn Mesud rivayeti olduğunu söylemektedir.[4] Hakeza İmam Muhammed’de bu rivayetin daha itimada şayan olduğunu ispat sadedinde İbn Mesud (Radıyallahu Anh)’un bunu bizzat Resulullah Aleyhissalatü vesselam’dan naklettiğini ve İbn Mesud’un buna her hangi bir ziyade veya eksiltme yapılmasını kerih gördüğünü kaydetmektedir.[5] Sözü edilen İbn Mes’ud (Radıyallahu Anh) rivayeti şudur:
التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ
Bu teşehhüdün okunmasının illa da gerekli olması meselesine gelince; Bahr sahibi bu teşehhüdün okunmasını vacip sayarak bunun mukabili olarak başka bir duanın okunmasını tahrimen mekruh saymıştır. [6] Fakat bu doğru bulunmamıştır. Son devrin büyük fakihlerinden İbn Abidin ihtilafın evleviyette olduğunu savunmaktadır.[7] Hakeza el-Leknevi’de Muvatta üzerine yazdığı şerhte aynı şeyi söylemektedir.[8]
Öyleyse son olarak söyleyebileceklerimiz şunlardır: Teşehhüd duaları Peygamber Aleyhissalatü vesselam’dan nakledilmiştir. Ne var ki bunların içerisinde İbn Mesud (Radıyallahu Anh)’un naklettiği dua daha sahih kabul edildiği için tercihe şayan kılınmıştır. Bu da hiçbir zaman başka bir rivayetle amel olunamayacağını göstermez. Yani ihtilaf tamamen efdaliyetle ilgilidir. Bunun için Hanefi mezhebinde bu rivayet tercih edilmiş ve metinlerde dahi teşehhüd okunması gerektiği izah edilirken “İbn Mesud teşehhüdü” diye kayıt düşülmüştür.[9]
Dipnotlar
[1] Yani Hanefi mezhebince
[2] Muhammed b. Hasen eş-Şeybani, Muvatta, I/472 Daru’l-Kalem, Dımeşk
[3] Muhammed b. Hasen eş-Şeybani, Kitabu’l-Asar, I/146, No: 78 Daru’s-Selam, Kahire, Mısır, 2006 B.I
[4] Tirmizi, Sünen, II/82 No: 289
[5] Muhammed b. Hasen eş-Şeybani, Kitabu’l-Hücce, I/130 Alemu’l-Kütüb, 1983,B.III Beyrut
[6] el-Haskefi, Dürru’l-Muhtar, II/217-218 Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1994, B.I
[7] İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, II/218 Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1994, B.I
[8] Abdülhayy el-Leknevi, et-Ta’liku’lMümecced, I/472 Daru’l-Kalem, Dımeşk 1991, B.I
[9] Mesela Bkz. Abdullah en-Nesefi, Kenzü’d-Dekaik, s. 29, Meydani, Lübab, I/72 EL-Mektebetu’l-İlmiyye,Beyrut-Lübnan,