İmam-ı Azam Ebu Hanefi Hz‘nin ( M.S 699 -767 ) hayatını konu alan kitabımız İbn Hacer El- Heytemi Hz. ( M.S 1503 – 1566 ) tarafından yazılmış, Manastırlı İsmail Hakkı (M.S 1846 – 1912 ) tarafından Osmanlıcaya çevrilmiş, Sıtkı ÇOBAN ve Fatih BAŞPINAR tarafından Türkçeye çevrilmiş olup, Semerkand yayınlarından çıkmıştır.
Şafi mezhebine tabi olan İbn Hacer El–Heytemi’nin Ebu Hanife Hz. anlatması ulema arasında mezhep taassubunun olmadığını da gösteren bir delildir. Aynı zaman da İmam Malik Hz. Ebu Hanefi Hz. için “Tallahi ben ömrüm boyunca onun benzerini görmüş değilim ” demiştir. Kitabın can alıcı bir diğer noktası büyük Allah dostlarının hayatlarından kesitler aktarmasıdır. Bu da okuyucunun olaylara hem zahiri, hem batini yönden bakmasını sağlamaktadır. İmam-ı Azam Hz’nin sorulara verdiği hayrete düşürecek cevaplar, İmam Azam’ın zekasının ne kadar keskin olduğunu göstermektedir. Her zaman hakkı söylemiş, hakkı yaşamış, zühd ve takvası alimlerden tarafından takdir edilmiştir. Bu hususiyetleri ile onu tanımak isteyenlerin okuması gereken kıymetli eserlerden biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
İçeriğe Dair:
Kitabımızın giriş kısmında, takdim, arapça ön söz tercüme, türkçe önsöz, giriş ve tercümenin başlangıcı bulunmaktadır.
Bundan sonra kitabımız 3 mukaddimeye ayrılmıştır. Bunlarda sırasıyla şunlardan bahsedilmektedir.
1.Mukaddime; İctihad, Müctehid ve İmam-ı Azam, Mutlak İctihadın Şartları, Müctehidlerle İlgili Hükümler ve Müctehidlerin Görevleri
2.Mukaddime; Mezheplerin Ortaya Çıkışı, Mezhepler Arasındaki Farklar, İhtilaftaki Rahmet Ve Genişlik
3.Mukaddime; İmam Azam-ı Müjdeleyen Hadisler, İmam-ı Azam’ın Mubarek Soyu, Doğumu, Şerefli İsmi, Güzel Tavırları ve Dış Görünüşü, Yetiştiği Sahabe-i Kiram Hazretleri, İmam-ı Azam’ın hocaları, Hz. İmam’dan Fıkıh ve Hadis İlmi Öğrenenler gibi 40 bölümden oluşmaktadır.
Özet tadında:
- Takdim kısmında 4 hak mezhebin kurucularından, İmam-ı Azam’ın meseleleri çözme metodundan, tercüme edenlerle ilgili bilgiler gibi konulardan bahsedilmiştir.
- Giriş kısmında fıkıh kelimesinin şerri ıstılahtaki manaları, mükellefin öğrenmesi gereken zorunlu ilimler, sahabelere uyma konusu , İbn Hacer’in Hacer ismini nasıl aldığı, ölümü ve vefat tarihleri gibi konulardan bahsedilmiştir.
- Mutlak içtihadın şartları, müçtehidlerle ilgili hükümler ve müçtehidlerin görevleri, diğer müminlerin görevleri hakkında bilgi verilmiştir. (Özellikle diğer müminlerin görevleri bölümünde mezhep imamlarımıza genişçe yer vermekte, bizim meseleler hakkında nasıl davranmamız konusunda yol göstermektedir.)
- Mezheplerin ortaya çıkışı ve mezhepler arasındaki farklar ihtilaftaki rahmet ve genişlik başlığı 3 tenbih ( uyarı) ‘dan oluşmaktadır. ( Bu konuda çağımızın hastalığı olan “Mezhepler neden var?” , “ummeti parçalıyor” gibi soruların yanıtlarını bulabilecek ve delil olarak sunabileceksiniz. ) 1. tenbihte sahabe arasındaki ihtilaftan, Bedir savaşından sonraki esirlerin durumu , İmam Malik’in halife Harun Reşid’in herkese Malikiliği zorunla hale getirme isteğine karşı tutumu, Hükümlerdeki farklılığın nedenleri gibi konulara yer verilmiştir. 2. tenbihte mezhepler neden ortaya çıktı sorusuna yanıt ve başka bir mezhebe uyma gibi konulardan bahsedilmiştir. 3.tenbihte mezhep taassubu veya yerilmesi hakkında tutumumuzun nasıl olması hakkında bilgi verilmektedir.
- İmam-ı Azam‘ı Müjdeleyen Hadisler konusunda ve İmam-ı Azam’a isnad edilen hadislerin doğruluğu konusunda bilgi verilmektedir.
- Bu kitabın yazılış sebebi: İmam Azam’ın örnek hayatını anlatan kitaplarda yer alan onun ayrıntılı halleri, öz ifadeler ve yeterli işaretlerle tamamen anlatıp özetlemek olarak yazar tarafından belirtilmektedir.
- Ulaştığı sahabe-i kiram Hazretleri başlığı altında İmam-ı Azam’ın tabiin tabakasından olduğuna ve hadis nakletme konusuna değinilmiş, bazı alimlerin kısaca hayatı gibi konulardan bahsedilmiştir.
- Büyüyüp yetişmesi ve ilim ile uğraşma sebebi konusunda Ebu Hanife Hazretlerini ilme kimin teşvik ettiğine, Akaid ve Fıkıh konusundaki eğitimlerine, hangi ilimlere vakıf olduğuna ve alimler hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir.
- Fetva ve ders vermeye başlaması konusunda: Hocası Hammad bin Süleyman Hz. vefatından sonra kimlerin ders verdiğine ve kendisinin nasıl ders vermeye başladığına; Peygamber (s.a.v.) rüyasında görme konusuna yer verilmiştir.
- Hanefi mezhebinin kurulup yükseldiği temeller konusunda rey ve kıyas’ın nasıl yapıldığına ve bazı alimler hakkında bilgilere yer verilmiştir.
- Müslümanların İmamlarının İmam-ı Azam Hazretleri Hakkında Övgüleri başlığı altında İmam Malik Hz., İmam Şafi Hz, Sufyan Bin Uyeyne , Sufyan-ı Sevri, Abdullah Bin Mubarek ve nice alimlerin İmam Azam Hz. hakkında sözleri aktarılmıştır.
- Müslümanların İmamlarının İmam-ı Azam Hazretleri Hakkındaki Övgüleri başlığı altında mezhep imamlarının ve nice alimlerin İmam-ı Azam hakkında söyledikleri veciz sözlerden bahsedilmiştir.
- “Şaşırtıcı Sorulara Verdiği Susturucu Cevaplarla Ortaya Çıkan Üstün Anlayışı ve Mükemmel Zekası” başlığı altında İmam-ı Azam Hazretlerine sorulan sorulara verdiği hayrete düşürecek cevaplardan ve olabilecek olaylara dair suallere verdiği cevaplardan bahsedilmiştir.
Allah Teala imamlarımızı tanımayı ve onlar gibi bizlere de dini yaşamayı nasip eylesin. Amin.
Mutlu Maruf
