Sual: Sabah namazının sünneti kaza edilir mi?
Cevap: Sabah namazının sünneti diğer revatip sünnetler gibi değildir. Zira diğer sünnet ve müstehab namazları, bir özür bulunmasa bile oturarak kılmak caiz olsa da, (1) Hasan bin Ziyad’ın, İmam Ebu Hanife (Allah ona rahmet etsin)’den yaptığı rivayete göre sabah namazının sünnetini, özür bulunmadan oturarak kılmak caiz değildir. (2) Aynı şekilde nafile namazları binek üzerinde kılmak caizdir. Lakin hakkında ruhsat sebebini sağlayacak özrü bulunmayan kişilerin, sabah namazının sünnetini binek üzerinde kılmaları ise caiz değildir. Zira sabah namazının sünneti vacibe yakın yani vacip manasında müekket bir sünnettir. (3)
El-Kâsâni (Ölümü:587), Bedâyiu’s-Sanâyi adlı eserinde şöyle der: Sabah namazının sünnetinden başka diğer sünnetlerin, vaktinde kılınamaması durumunda kazaları yoktur. Bu konuda Hanefi âlimler arasında ihtilaf yoktur. Bu sünnet gerek tek başına kılınmamış olsun gerekse de farz ile beraber kılınmamış olsun hüküm aynıdır. Yani kazası yoktur.
Sabah namazının sünneti ise; farz ile beraber kılınmamışsa her ne kadar kıyasın gereğine göre kazası olmasa da istihsanın gereğine göre farz ile beraber öğleden öncesine kadar yani kerahet vaktigirmeden öncesine kadar kaza edilir. (4) Zira Peygamber Efendimiz (Sallallahu aleyhi vesellem) Ashabıyla beraber güneş doğduktan sonra uyandıklarında Hazreti Bilal’e (Allah ondan razı olsun) ezan okumasını emir buyurmuş, sabah namazının sünnetini kaza etmiş daha sonradan kamet getirmesini emrederek sabah namazının farzını kaza etmiştir.
Şayet kişi sabah namazının farzını kılmış sünnetini kaçırmışsa yani vakit içinde sünneti kılmadan farzı kılmış ve vakit de çıkmışsa; İmam Ebu Hanife ve İmam Ebu Yusuf (Allah onlara rahmet etsin)’a göre sünneti kaza etmeyecektir. İmam Muhammed (Allah ona rahmet etsin)’e göre güneş doğup kerahet vakti çıktıktan sonra kaza eder. (5) Şu kadar var ki güneşin tam tepeye ulaştığı kerahet vaktine bırakılmamalıdır. (6)
İmam Muhammed (Allah ona rahmet etsin) Kitâbu’l-Asl’da şöyle der: Kişi sabah namazının farzını kıldıktan sonra sünneti kılmadığını hatırlayacak olursa bunu kaza etmeyecektir. Zira sabah namazının sünneti vitir namazı gibi değildir. Bu İmam Ebu Yusuf (Allah ona rahmet etsin)’un görüşüdür. İmam Muhammed (Allah ona rahmet etsin)’e göre ise bu kişi güneş doğduktan sonra sünneti kaza eder. (7) Ebu Cafer et-Tahâvî, Muhtasaru İhtilâfi’l-Ulemâ isimli eserinde İmam Ebu Hanife (Allah ona rahmet etsin)’ye göre de kaza edilmeyeceğini söylemiştir. Aynı zamanda İmam Muhammed (Allah ona rahmet etsin) el-Hucce ala Ehli’l-Medine isimli eserinde de İmam Mâlik (Allah ona rahmet etsin) kaza edilmeyeceğini söylemiştir. (8)
Kitâbu’l-Asl’ın farklı nüshasında İmam Muhammed (Allah ona rahmet etsin)’in şu ifadesi vardır: Güneş doğduktan sonra sabah namazının sünnetini kaza etmeyi severim. Kaza etmeyen kişi için bir şey lazım gelmez. Zira bu nafiledir. (9)
Netice: Kişi, sabah namazının sünnetini farzıyla beraber kılamamışsa; güneş doğduktan ve kerahet vakti çıktıktan sonra her ikisini kaza eder. Şayet öğle vaktine kadar kaza yapmadıysa bundan sonra sadece farzı kaza eder.
Şayet sabah namazının farzını kılıp sünnetini kılmadıysa; İmam Ebu Hanife ve İmam Ebu Yusuf (Allah onlara rahmet etsin)’a göre yalnızca sünnetin kazası yoktur. İmam Muhammed (Allah onlara rahmet etsin)’e göre ise öğle vaktindeki kerahet vaktine kadar bu kişi sünneti kaza edebilir. İhtiyatlı olan da budur.
Dipnotlar:
(1) Fakat faziletli olan ayakta kılınmalarıdır.
(2) Kemal İbnu’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr
(3) İbrahim el-Halebî, Şerhu Munyeti’l-Musallî/Haleb-i Sağîr
(4) El-Fetâvâ’l-Hindiyye, Şeyh Nizamuddin önderliğinde ilmî bir heyet
(5) Ahmed bin Ali Ebu Bekir er-Râzî el-Cessâs, Muhtasaru İhtilâfi’l-Ulemâ
(6) Alâuddin Ebû Bekr el-Kâsânî, Bedâyiu’s-Sanâyi fî Tertibi’ş-Şerâi’
(7) Ebu Abdillah Muhammed bin el-Hasen eş-Şeybânî, Kitâbu’l-Asl c: 1 s: 159
(8) Muhammed bin el-Hasen eş-Şeybânî, el-Hücce ala Ehl-i’l-Medine
(9) Kitâbu’l-Asl’ın dip notunda Ebu’l Vefâ el-Afgânî’nin tahkikinden: c:1 s:159
Suâlli-Cevaplı İslâm Fıkhı 2, Hüsamettin Vanlıoğlu-Fatih Kalender-Abdullah Hiçdönmez-Emin Ali Yüksel, Yâsin Yayınevi, Sahife: 291-293’dan iktibastır.
